Linux Mint in je broekzak, Hoe maak je makkelijk een draagbaar werkstation ?

Linux heeft de mogelijkheid om te starten vanaf een USB-stick. Hierdoor kun je Linux draaien op je PC, ook al staat er iets anders op de harde schijf. Hieronder lees je hoe je eenvoudig Linux Mint vanaf een USB-stick kunt draaien.

Linux biedt al heel lang de optie om vanaf een USB-stick te werken. Er zijn verschillende redenen om dat te doen. Dit wordt bijvoorbeeld gebruikt om een rescue-systeem te maken. Zo kunt je toch reparatiewerkzaamheden uitvoeren, ook als het besturingssysteem op je computer niet goed wilt starten. Verder kun je een bootable USB-stick gebruiken om van een systeem zonder harde schijf een thin client te maken. Daarnaast kun je een Linux systeem op een USB-stick als draagbaar werkstation gebruiken. Je hebt het complete systeem volledig naar wens ingericht op de USB-stick staan. Door een willekeurige PC (geen Mac) vanaf deze stick te laten booten, kom je in je eigen werkomgeving terecht. Je doet dit zonder de harde schijf van deze PC te raken, zodat je ook geen sporen achterlaat. Dit laatste geldt natuurlijk niet voor het netwerkverkeer, dit kan mogelijk ergens gelogd zijn.

In dit artikel gaan we kijken hoe je zo’n draagbaar werkstation kunt maken, gebaseerd op Linux Mint. Met Linux Mint maak je gemakkelijk een live-systeem. Een live-systeem heeft meestal de vorm van een besturingssysteem dat gecomprimeerd is opgeslagen en dat niet beschreven kan worden. Het is dus niet mogelijk om dit te wijzigen. In feite zijn alle Linux-installatiesystemen live-systemen. In de tijd dat je Linux vanaf floppy’s moest installeren, was het installatiesysteem zeer beperkt. Het moest immers op één of twee floppy’s passen. Met de komst van de installatie-CD’tjes groeide de ruimte en daarmee de mogelijkheden en werden de eerste stappen gezet om live-systemen te maken die vanaf CD konden booten. De echte doorbraak kwam met de Knoppix-CD, dit is een live-systeem gemaakt door Klaus Knopper. De Knoppix-CD was destijds een sensatie, door de goede manier van hardware herkenning die Klaus ontwikkeld had.

Nadat ook DVD’s beschikbaar werden als bootable systeem, was het hek van de dam. Tegenwoordig zijn veel Linux installatie-systemen live-systemen. Dit geldt ook voor Linux Mint. Je downloadt een iso-file, dit is een image-bestand bedoeld om op een DVD gebrand te worden. Weinig mensen doen dat nog. Doordat USB-sticks vaak al meer opslagruimte bieden dan een DVD en je deze kunt hergebruiken is dat een betere optie dan het branden van DVD’s. Daarnaast wordt steeds meer met virtuele systemen gewerkt waarbij je het ISO-bestand als virtuele DVD aanbiedt.

UNetbootin

Je kunt op verschillende manieren van een ISO-bestand een bootable USB-stick maken. Ervaren Linux-gebruikers doen dit meestal vanaf de command line. Een meer eenvoudige manier is het gebruik van het programma UNetbootin. UNetbootin is een open source programma gemaakt om eenvoudig bootable USB-sticks te bouwen. Verder kun je er ook een live-systeem image op je harde schijf mee installeren, UNetbootin noemt dit een ‘frugal’ installatie.

Het voordeel van UNetbootin is dat je geen Linux systeem nodig hebt om het te gebruiken. UNetbootin is beschikbaar voor Linux, Windows en Mac OS X. Je kunt UNetbootin op twee manieren gebruiken. Je kunt UNetbootin zelf het ISO-bestand laten opzoeken en daarmee een USB-stick laten maken of je laat dit doen op basis van een ISO-bestand dat je zelf eerst hebt gedownload. Wanneer je kiest voor een gedownload ISO-bestand, dan heb je meer keuze, bijvoorbeeld een nieuwere versie of een andere variant. Bij Linux Mint wil je misschien een lichtere windowmanager, dan de standaard Cinnamon gebruiken. Hierdoor kun je ook op minder krachtige PC’s prettig werken. De Xfce-variant van Linux Mint is een stuk lichter.

Meestal kun je uit een 32-bits en een 64-bits variant kiezen. Omdat een 32-bits-variant op veel meer hardware kan draaien (ook op 64-bits systemen) is dat vaak de beste keuze.

Persistent

Een ander voordeel van UNetbootin is dat je meteen een stukje van de opslagruimte kunt gebruiken om een persistent live systeem mee te maken. Een ‘normaal’ live-systeem is niet te wijzigen, zodat je ook geen bestanden in je eigen home gebied kunt opslaan die een reboot overleven. Ook is het niet mogelijk om extra software te installeren. Een persistent live-systeem biedt deze opties wel. Hoeveel ruimte je hiervoor krijgt, hangt onder andere af van de grootte van je USB-stick. Met een 8 Gb USB-stick is dit niet zo’n issue, met kleinere sticks wordt het iets meer passen en meten.

Het persistent live-systeem bestaat uit twee delen, het niet wijzigbare live-systeem en een extra ruimte die daar overheen gelegd wordt. Bij het booten worden deze gecombineerd tot één bestandssysteem. Het is overigens niet de bedoeling dat je op deze manier allerlei upgrades gaat draaien, daar maak je het systeem niet vlotter mee. Wil je na verloop van tijd op een meer recente versie van je favoriete distributie overstappen, dan kun je het beste een nieuwe stick maken.

Aan de slag

Je begint met UNetbootin te installeren op je werkstation. Het maakt daarbij niet zoveel uit of je dit op een Windows systeem, een Mac OS X of op een Linux systeem doet. Nadat de installatie klaar is, plaats je een USB-stick in je computer, mount deze (Windows en Mac OS X zullen dit wel automatisch doen, net als sommige Linux systemen) en start UNetbootin op.

Boven in het venster kun je nu links een Linux distributie kiezen en daarna rechtsboven de versie en/of variant van deze distributie (zie screenshot 1). Onder in het venster staan de opties die bepalen waar de installatie moet plaats vinden. Kijk uit wat je hier invult en controleer het voordat je op de OK knop klikt. Zorg dat je niet per ongeluk je eigen harde schijf kiest of een USB-stick met belangrijke gegevens. Kies voor de USB-stick die je wilt gaan overschrijven. Net boven deze opties vind je een invulveld voor de grootte van het persistente deel. Kies hier bijvoorbeeld voor 2 Gb (2000 Mb), dan heb je voor de meeste situaties meer dan genoeg ruimte. Wil je ook encryptie gebruiken (zie verder), download dan de laatste versie van Linux Mint en kies voor dat ISO-bestand. Kies je bij het downloaden voor Linux Mint met Xfce, dan wordt het ook wat sneller in gebruik. Nadat je alles nog een keer gecontroleerd hebt, klik je op OK. Nu kun je koffie gaan drinken tot alles klaar is, afhankelijk van je computer en je USB-stick kan het schrijven van de gegevens naar de stick toe behoorlijk wat tijd gaan kosten (zie screenshot 2).

“screenshot 1: UNetbootin opstartscherm”

“screenshot 2 UNetbootin aan het werk“

Booten

Nadat UNetbootin klaar is, kun je de USB-stick unmounten en deze uitproberen. Zorg dat in de BIOS booten vanaf USB actief is. Het booten duurt wat langer dan je gewend bent, omdat de gecomprimeerde bestanden uitgepakt moeten worden.

Bij oudere hardware kun je soms voor verrassingen komen te staan wanneer je tracht te booten vanaf USB-stick. Wil je beslist je oude laptop laten booten en lukt dit niet met de zojuist aangemaakte stick, dan heb je nog een paar opties. Eerst de stick als FAT32 systeem formatteren voordat je met UNetbootbin aan de slag gaat, kan wellicht helpen. Verder kan het kiezen van een andere USB-stick ook soms de oplossing zijn. Ook hebben wij meegemaakt dat we in de BIOS niet voor booten vanaf een USB-device, maar voor ‘other’ moesten kiezen. Overigens kan Linux op sommige laptops een uitdaging zijn, doordat de fabrikant niet de meest voor de hand liggende hardware keuzes gemaakt heeft, maar bijvoorbeeld een slecht ondersteunde WiFi-chip of muis geïnstalleerd heeft.

Je kunt nu surfen op het internet, in LibreOffice bestanden aanmaken etc. Door het persistente deel overleven de wijzigingen een reboot. Wat je wel dient te realiseren, is dat je bestanden op geen enkele manier beschermd zijn. Iemand die jouw USB-stick boot, kan al je bestanden inzien. Omdat een USB-stick gemakkelijk kwijt te raken is, is het beter om dat te voorkomen. Daarom gaan we ons systeem uitbreiden met encryptie.

Encryptie

Open de Synaptics Package Manager type in het zoekveld ‘cryptkeeper’ in. Het programma gaat op zoek naar het betreffende package. Nadat het package cryptkeeper gevonden heeft, markeer je de betreffende regels als te installeren software (zie screenshot 3). Je krijgt een extra window met aanvullende te installeren packages (dit zijn de zogenoemde ‘dependencies’). Accepteer deze door op Mark te klikken. Klik nu op Apply en bevestig dat je de geselecteerde packages wilt installeren. De software wordt nu gedownload en geïnstalleerd. Wanneer je Cryptkeeper start, verschijnt in Xfce rechts onderin de balk een nieuw icoontje in de vorm van een rechtopstaande sleutel. Wanneer je hier op klikt krijg je een menu, kies hierin ‘create a new encrypted directory’. Maak hiermee bijvoorbeeld in je Documenten-folder een nieuwe directory aan en geef deze een naam (wij kozen voor ‘VeiligeMap’). Klik op Forward en voer een wachtwoord in. Kies een veilig, lang wachtwoord. Wanneer je de USB-stick verliest, dan vormt dit wachtwoord je enige bescherming en de vinder kan hier naar hartenlust een bruteforce attack op doen. Maak in de nieuwe beveiligde folder een bestand aan, bijvoorbeeld een LibreOffice Writer bestand. Sluit alle programma’s en sluit het systeem af (shutdown). Wacht tot het systeem helemaal afgesloten is, dit duurt even in verband met de persistentie.

“screenshot 3 Cryptkeeper installeren”

 Nadat het systeem uit is, start je het opnieuw op om te controleren of cryptkeeper nog op je systeem staat en dat je nog in de beveiligde folder kunt. Start cryptkeeper weer en in het menuutje van de rechtopstaande sleutel staat nu je versleutelde map genoemd. Klik daarop, geef je wachtwoord op en je kunt weer bij je bestanden. Nu heb je dus een veilige manier om je eigen desktop aan je sleutelbos te hangen en overal mee naar toe te nemen.

Ontdekkingsreis

Wij hebben UNetbootin gebruikt om een bootable Linux Mint werkstation op een USB-stick te maken. Je kunt UNetbootin ook gebruiken om een leuke ontdekkingsreis door Linux-land te maken. Hiervoor heb je een machine nodig waar je virtuele systemen op kunt draaien, bijvoorbeeld je eigen werkstation met daarop virtualbox. Maak een nieuw virtueel systeem aan met een harddisk van bijvoorbeeld 16 Gb. Download een Linux Mint iso-bestand en laat als CD-rom beschikbaar zijn in je virtuele systeem. Je kunt nu het virtuele systeem booten vanaf de Linux Mint CD. Nadat de installatie afgerond is, installeer je in de Linux Mint live-omgeving UNetbootin (dit is het makkelijkste via ‘sudo apt-get install unetbootbin’). Nu kun je van allerlei Linux distributies een variant op de virtuele harde schijf laten installeren. Hierna laat je het virtuele systeem vanaf de harde schijf booten. Zo kun je met deze distributies gemakkelijk kennis maken. Doordat je steeds een gecomprimeerd live-systeem op de harde schijf zet, duurt dit een stuk minder lang dan een gebruikelijke installatie. Uiteraard duurt het opstarten daarna wat langer, omdat de gecomprimeerde bestanden moeten worden uitgepakt. Bij de kleinere Linux distributies is dit zo gepiept, kijk bijvoorbeeld eens naar Slitaz of Puppy. UNetbootin bied je zelfs de mogelijkheid NetBSD te proberen.