Decentraliseer het web met open source

Het internet is van oorsprong ingericht op een vrije vorm van informatiedeling waarbij gedecentraliseerde systemen zorgen dat niemand daar de baas over is. Sinds de opkomst van de smartphone hebben slechts een paar partijen controle over bijna geheel onze informatievoorziening. Alleen met open formats en met open source kunnen we het web democratisch houden.

Twintig jaar geleden, in 1997, ontwikkelde Dave Winer het RSS-format. Websites publiceren hun nieuwe inhoud als webfeed met een eenvoudig XML-bestand, en gebruikers kunnen zich op deze webfeeds abonneren. RSS is een open format, zodat iedereen hiervoor applicaties kan maken. Door de eenvoud van het format is het gemakkelijk een webfeed-functionaliteit aan een website toe te voegen. Dit heeft een enorme impact op de democratisering van het web. Via weblogs en wiki’s kan iedereen informatie beschikbaar maken en zijn of haar stem laten horen en dit via RSS publiceren. Iedereen kiest zelf op welke webfeeds hij of zij zich abonneert. Dit ontneemt centrale organen de macht om te bepalen welke informatie gedeeld wordt en welke informatie zij voor jou geschikt achten, en legt de controle bij de burger zelf.

Jeremie Miller ontwikkelde in 1999 Jabber en daarmee het XMPP-protocol. Dit protocol is een open standaard, waardoor iedereen hiervoor applicaties kan bouwen. Jabber is bewust als gedecentraliseerd systeem ontworpen. Iedereen kan zelf een Jabber-server opzetten en daarmee zorgt Jabber voor de democratisering van instant messaging. Niet langer ligt de macht over je instant messaging in de handen van een centrale commerciële partij, de controle is verspreid over een federatief web van samenwerkende Jabber-servers. Je hoeft je niet meer af te vragen wie er meeleest, het protocol is open. Bovendien ondersteunt Jabber het gebruik van PGP, waardoor end-to-end encryptie – volledig onder controle van de gebruiker – verzekerd is.

Tien jaar geleden, in juni 2007, introduceerde Apple de iPhone en dit leidde ertoe dat nu vrijwel iedereen met een smartphone rondloopt. De introductie van de smartphone was revolutionair. Opeens heeft iedereen een krachtige computer en heeft die altijd en overal bij zich. Wij zijn permanent online en de bouwers van apps moeten de balans zien te vinden tussen een lange batterijduur en continue synchronisatie. De smartphone eist een sterk vereenvoudigde gebruikersinterface, de applicatie moet te bedienen zijn met een 163 ppi-touchscreen, en voor iedereen zonder training te gebruiken zijn.

Nu, tien jaar later, zien we dat de smartphone ook geleid heeft tot de concentratie van machten in slechts een handje vol bedrijven. De beweging naar een gedecentraliseerd internet is 180 graden gedraaid en is nog veel sterker gecentraliseerd, waarbij de macht bij de ‘big five’ ligt. Gebruiksgemak en commerciële manipulatie hebben gebruikers verleid en veel mensen leggen de controle over hun nieuwsvoorziening en hun instant messaging in de handen van Facebook. Deze centralisering maakt datamining eenvoudig en zet de weg open naar massa-beïnvloeding met partijen, zoals Cambridge Analytica, waarover bozen tongen beweren dat het heeft bijgedragen aan de keuze voor Brexit en de keuze voor Trump. Of dat werkelijk zo is, weten we niet, maar geloofwaardig is het wel en het toont zonder meer het gevaar aan. Ook het wissen van publieke informatie over de klimaatverandering, kort na de verkiezing van Trump, toont het belang van decentralisatie.

Het is belangrijk vast te houden aan een democratisch internet, waarbij functies zoals informatiedeling en communicatie tot stand komen via gedecentraliseerde systemen, onder controle van de burgers zelf. Dankzij de opkomst van de smartphone zijn minicomputers zoals de Raspberry Pi heel betaalbaar. Hiermee realiseer je zelf, met behulp van open source software, goedkoop en energiezuinig een Jabber-server, wiki en/of weblog, inclusief RSS-feed.

Richard Stallman initieerde de open source beweging en stichtte in 1983 het GNU-project vanuit de grondgedachte dat software vrij, voor iedereen toegankelijk en beschikbaar moet zijn. Wij weten nu hoe belangrijk dat is.