Waar zijn alle vrouwen?
- January 20, 2015
- 0
In alle takken van de IT zijn vrouwen ontzettend in de minderheid. Hoe kan dat? Willen ze niet, kunnen ze niet of is er sprake van een ‘printplaten plafond”?
[Asha ten Broeke en Jelle Hermsen]
“De opgaven zijn echte hersenkrakers. Je moet steeds andere technieken toepassen. Mijn vaardigheden blijven groeien.” Enthousiast vertelt de 35-jarige cybersecurity-expert Melanie Rieback in het dagblad NRC Next over de hack-wedstrijden waar ze aan meedoet. Afgelopen mei 2014 nam ze voor het eerst deel aan een ‘capture-the-flag-competitie’ tijdens de Hack in the Box-conferentie in Amsterdam. Dat was niet alleen een persoonlijke primeur; het was ook de eerste keer dat op deze conferentie vrouwenteams meestreden om de prijzen.
De organisatie had zich daar dan ook flink voor ingespannen. Zo werden alle keynote-toespraken op de conferentie door vrouwen gehouden. En dat terwijl je in de cybersecurity dames met een vergrootglas moet zoeken. In Europa ligt het aandeel vrouwen in deze branche rond de zeven procent. En dan zijn marketingmensen zelfs nog meegerekend.
Ook in andere IT-sectoren zijn vrouwen schaars. Van de duizend Europese vrouwen met een bachelordiploma in de ICT gaan maar negenentwintig vrouwen daadwerkelijk in deze sector werken. Dit blijkt uit een EU-rapport ‘Women active in the ICT sector’, uitgebracht onder leiding van Neelie Kroes. Bij mannen is dat vijfennegentig van de duizend. Zij worden bovendien vaker ingezet als professional of manager, terwijl vrouwen veel vaker dan mannen een ondersteunde functie hebben. Volgens VHTO, het landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek, is in Nederland slechts tien procent van het ICT-personeel vrouw. Bij Google gaat het om zeventien procent van de tech-werknemers. En in de open source gemeenschap hebben vrouwen een aandeel van elf procent, bleek uit een onderzoek uit 2013.
De grote vraag is natuurlijk: waarom zo weinig vrouwen? Verklaringen vallen uiteen in ruwweg drie categorieën: de vrouwen kunnen niet, ze willen niet of ze worden zo hard tegengewerkt dat ze maar niet door het plafond weten heen te breken.
Geen brein voor computers?
Laten we met het ‘kunnen’ beginnen. Zowel op het MBO, de Havo als op het VWO kiezen jongens twee tot vier keer vaker voor een profiel of studierichting met techniek erin, blijkt uit VHTO-cijfers. Dit verschil zie je vervolgens terug in het hoger onderwijs, bijvoorbeeld bij de informatica-opleidingen. In 2012-2013 was zowel op het HBO als op de universiteit slechts zestien procent van de ICT studenten vrouw. Waarschijnlijk bestaan dus überhaupt minder vrouwen dan mannen die hebben leren programmeren.
Volgens velen komt dit door een sekseverschil in de hersenen. Jongens en mannen zijn volgens deze mensen van nature meer geschikt voor zaken die van doen hebben techniek en computers. Dat denkt ook de Britse psychologiehoogleraar Simon Baron-Cohen. Hij meent dat mannen zogenoemde ‘systeemdenkers’ zijn -dol op ontdekken hoe dingen werken-, terwijl meisjes en vrouwen juist uitblinken in sociaal gedrag en empathie. Beide zaken zijn volgens de psycholoog aangeboren. In de baarmoeder staan de hersentjes van jongens namelijk bloot aan veel meer testosteron dan de meisjes. Een hoge dosis van dit geslachtshormoon maakt van de ongeboren jongetjes kleine nerds-in-de-dop, een lage dosis richt de meisjesbovenkamer in op zorgen en samenzijn.
Lang leek het erop dat de zienswijze van Baron-Cohen klopte. Zo bleek uit grote studies dat mannen inderdaad beter waren in allerlei vaardigheden die je ook nodig hebt wanneer je een computer programmeert, zoals inzicht in wiskunde en logica. Maar de afgelopen jaren is iets merkwaardigs aan de hand: de sekseverschillen worden steeds kleiner. Waren mannen in de jaren tachtig en negentig nog gemiddeld beter in wiskunde dan vrouwen, anno 2014 blijkt uit verschillende studies dat beide groepen even goed scoren. Onder jongeren van Aziatische of Afrikaanse afkomst doen de meisjes het zelfs, ook onder de absolute wiskundetoppers, iets beter.
Cultuur blijkt bovendien een sterkere invloed te hebben op de vaardigheden van mannen en vrouwen dan natuur: vooral in landen waar de vrouwenemancipatie er fruitig voorstaat, doen de meiden het qua wiskundetalent even goed of beter dan de jongens. Ook in Nederland zijn sterke aanwijzingen dat de seksekloof in studiekeuze langzaam, maar zeker, kleiner wordt. Steeds meer slimme meiden kiezen techniek.
Het is een ontwikkeling die past bij nieuwere inzichten uit de hersenwetenschap. Zo stelt neuropsycholoog Cordelia Fine: “Het mannenbrein lijkt op niets in de wereld zo erg als op een vrouwenbrein. Neurowetenschappers kunnen ze op individueel niveau niet eens uit elkaar houden.”
“Wij wilden gewoon het werk doen waar we van houden”
Deze wetenschappelijke inzichten worden gesteund door ervaringen in de praktijk. Er zijn steeds meer initiatieven die meisjes succesvol aan het programmeren doen slaan. Neem ThoughtSTEM, een organisatie uit San Diego onder leiding van Stephen Foster, die naschoolse programma’s organiseert waar kinderen kunnen leren programmeren. Doordat ze de lessen heel direct linken aan het bij beide seksen populaire Minecraft, trekken ze veel meisjes aan. “Ik zou zeggen dat de meisjes het juist beter doen dan de jongens, tenminste in mijn klas”, zegt Foster.
Ook andere diversiteitsminnende projecten, zoals de Ada Initiative, Girls Who Code en Black Girls Code, laten zien dat bij meiden en vrouwen niet alleen deskundigheid, maar ook veel enthousiasme is voor het vak. In de New York Times stond beschreven hoe een meisje dat nog nooit van computer science had gehoord na een eerste kennismaking tegen haar ouders zei: “Dit vind ik echt heel leuk. Is dit iets wat je kunt doen voor de kost?”
Maar wacht even. Als vrouwen dus wel kúnnen coden, hacken en systemen ontwerpen en ze het ook best wíllen, waarom zijn ze in de IT dan zo schaars?
Een belangrijke aanwijzing staat in het EU-rapport van Neelie Kroes. Van de vrouwen die enthousiast aan een loopbaan als programmeur of informaticus beginnen, houdt een aanzienlijk deel na een paar jaar er weer mee op. Om precies te zijn: van de 30-jarige vrouwen met een bachelorsdiploma in de ICT werkt ongeveer twintig procent in de sector, maar tegen de tijd dat ze 45 jaar zijn is dat nog maar negen procent. Het kan natuurlijk zijn dat deze dames massaal van gedachten veranderden over hun carrière, maar meestal wijst zulke hoge uitval op iets anders: seksisme op de werkvloer.
Hoe dat in de praktijk eruit ziet, blijkt uit een open brief die negen vrouwelijke programmeurs afgelopen mei 2014 plaatsten op het technologieblog modelviewculture.com. Ze vertellen, nog steeds enigszins geschokt, over hun ervaringen. “We hadden dit niet verwacht”, schrijven ze. “Wij wilden gewoon het werk doen waar we van houden.”
Wat ‘dit’ is, blijkt uit een opsomming van wat ze allemaal meemaakten. Een bloemlezing. “We zijn lastiggevallen op de mailinglist en voor hoer en kut uitgemaakt. We hebben allemaal verhalen over hoe we werden betast op publieke bijeenkomsten. We maakten mee dat mannen een zakelijke afspraak probeerden te veranderen in een date. We krijgen constant de vraag ‘of we wel kunnen programmeren’ wanneer we praten over technische onderwerpen of daar presentaties over geven. En soms krijgen we boze mailtjes die dreigend zeggen dat we het vak beter kunnen verlaten, want ‘er zijn niet meer cunts nodig die het verpesten’.”
Meer vrouwen, meer geld
En dat terwijl een aantal uitstekende redenen bestaan om de IT-sector wat vrouwvriendelijker te maken. Om maar eens een zakelijk dwarsstraatje te noemen: vrouwen nemen vijfentachtig procent van alle aankoopbeslissingen, schrijft technologiejournalist Derek Khanna in The Atlantic. Ze downloaden ook meer films en muziek dan mannen, ze zijn in de meerderheid op alle sociale netwerken behalve LinkedIn en op sommige platforms zijn ze de fanatiekste gamers. Vrouwen stonden vooraan toen het sms’en begon, bij e-health-toepassingen, toen de e-readers op de markt kwamen en ga zo maar door.
Daarmee wil Khanna niet zeggen dat elke vrouw in de IT zich nou op de edele kunst der damesmarketing moet gaan richten. Maar het is niet moeilijk om je voor te stellen dat een bedrijf met een flink leger vrouwelijke programmeurs een voordeel heeft dat een bedrijf dat vrijwel alleen uit mannen bestaat, moet missen. En dat blijkt trouwens ook gewoon uit de cijfers: ook in de IT maken bedrijven die meer diversiteit kennen gemiddeld meer winst dan bedrijven die voor het overgrote deel worden gerund door blanke mannen. Tel daarbij op dat in 2015 naar verwachting 900.000 onvervulde Europese ICT-banen bestaan en er zijn meer dan genoeg redenen om op te houden met het verkwisten van al dat vrouwelijke talent en enthousiasme voor het vak.
Cybersecurity-expert Rieback wil daarom graag meer rolmodellen voor meisjes die willen programmeren. Met haar team dameshackers wil ze iedereen laten zien dat vrouwen hetzelfde kunnen als mannen. En de negen vrouwelijke programmeurs die een open brief schreven, die willen gewoon heel graag hun werk doen. “We zijn gewoon toevallig mensen die van technologie houden en het met heel ons hart omarmen.”
Links:
We need more women in tech: the data prove it http://www.theatlantic.com/technology/archive/2013/10/we-need-more-women-in-tech-the-data-prove-it/280964/
How to get girls into coding
http://www.nytimes.com/2014/06/01/opinion/sunday/how-to-get-girls-into-coding.html?nytmobile=0&_r=0
EU-rapport ‘Women active in the ICT sector’
An open letter on feminism in tech
http://modelviewculture.com/pieces/an-open-letter-on-feminism-in-tech
Dit artikel van Asha ten Broeke en Jelle Hermsen heeft eerder gestaan in Linuxmagazine 2014 n3.2 p 52
