Linux op je smartphone

Zes Linux-distributies voor Android-smartphones.

Als je een smartphone zonder Googles Android of Apples iOS wilt, is een Linux-distributie een interessante optie. Er zijn allerlei distributies beschikbaar, maar ze kennen wel wat aandachtspunten. We lichten zes bekende en minder bekende Linux-distributies uit en vertellen op welke apparaten ze werken. Daarnaast besteden we aandacht aan twee Linux-smartphones met een focus op privacy en opensource.

Door: Rens Blom

Wie vandaag de dag een smartphone koopt, komt waarschijnlijk bij een Android-toestel of iPhone uit. Google en Apple hebben samen bijna de hele markt in handen. Er zijn genoeg technische enthousiastelingen die liever een opensource-besturingssysteem van een niet-commerciële partij gebruiken, waardoor je meer controle hebt over je toestel. Linux-distributies zijn hier ideaal voor en worden daarom veelal actief ontwikkeld. Ze zijn bedoeld voor Android-smartphones, omdat die een Linux-kernel als basis gebruiken. Google heeft hier een heel besturingssysteem omheen gebouwd: Android. Android is dus geen Linux-distributie, maar je kunt het systeem wel vervangen door een Linux-systeem. Dit doe je op eigen risico en alleen als je er genoeg verstand van hebt. Een verkeerde stap kan je toestel schade toebrengen. Om die reden en het feit dat Linux-distributies niet bedoeld zijn voor alledaags gebruik, raden we je aan om een reservesmartphone of -tablet te gebruiken ervoor. Eerder schreven we al een uitgebreid artikel over hoe je Linux installeert op een Android-smartphone. Dit artikel kun je gratis teruglezen via Linux Magazine –  installeren op een Android-smartphone.

De PinePhone

Als je een betaalbare smartphone zoekt om een Linux-distributie uit te proberen, is de PinePhone de meest voor de hand liggende keuze. Dit toestel is gericht op Linux-enthousiastelingen met praktijkkennis. Die praktijkkennis is nodig omdat de

PinePhone zonder volwaardig besturingssysteem komt. Je kunt in feite elke ARM-distributie installeren, waaronder populaire Linux-distributies als Sailfish OS, PostmarketOS en PureOS. Het systeem start op vanaf een micro-sd-kaartje. Het is natuurlijk mogelijk om later een andere distributie uit te proberen. De PinePhone is voorzien van een simpele Allwinner-processor, 2 GB werkgeheugen en 16 GB opslagruimte. De 2800mAh-accu is verwisselbaar en het 5,95inch-scherm laat een hd-resolutie (1440 × 720 pixels) zien. Het toestel heeft zes kill switches voor de twee camera’s, microfoon, wifi, bluetooth en de modem. Je kunt de PinePhone kopen voor 150 dollar via de webwinkel van de fabrikant.

Mobian

Hoewel niet heel bekend, is Mobian een interessante Linux-distributie om mee te spelen. Om maar met de deur in huis te vallen: je hebt wel een PinePhone nodig. In het kader lees je meer over deze bijzondere smartphone. Als je een PinePhone tot je beschikking hebt en Mobian geïnstalleerd is, kun je deze interessante distributie uitproberen. Mobian is een port van Debian Linux en gebruikt de softwareschil Phosh, afkomstig van Purism. Deze softwareschil laat web-apps goed schalen op het smartphonescherm en bevat apps voor basiszaken als bellen, sms’en en navigatie. Via deze link vind je een overzicht van alle beschikbare apps voor Mobian. De website geeft ook aan dat de vrijwilligers nog een hoop werk te verzetten hebben. Veel interessante functies worden op moment van schrijven aangeduid met ‘nog te doen’. Denk aan het toevoegen van disk-encryptie, veilig opstarten en het eenvoudig in- en uitschakelen van een vpn-verbinding. Andere functies werken wel al. Zo kun je inloggen met je Google-account om je e-mail en contacten te synchroniseren. Het is ook mogelijk om programma’s als LibreOffice te gebruiken.

Nog lang niet af

Een aandachtspunt is dat Mobian (nog) een klein ontwikkelaarsteam heeft, dat bestaat uit vrijwilligers. Ondanks het feit dat de distributie maar voor één toestel beschikbaar is, zijn er nog veel – bekende – bugs die opgelost moeten worden. De ontwikkelaars geven zelf al aan dat ze hun uiterste best doen, maar de mankracht en financiële slagkracht is simpelweg veel beperkter dan bij bijvoorbeeld PureOS en SailfishOS. Kortom: Mobian is nog lang niet af, en niet geschikt voor het grote publiek. Wie een Linux-distributie zoekt om mee te experimenteren en eventueel bugs wil doorgeven en/of wil oplossen, kan Mobian wél overwegen.

Ubuntu Touch

Ubuntu Touch is één van de bekendste Linux-distributies die al jaren meegaat. Touch is ontstaan vanuit Ubuntu, de populairste Linux-distributie voor computers. Ubuntu Touch ging goed van start, mede omdat fabrikanten als BQ en Meizu meerdere toestellen met de distributie lanceerden. De software werkte ook meteen prima op populaire apparaten als de OnePlus One, Nexus 5, 7 en 10. Toch wist de distributie niet door te breken. Ontwikkelaar Canonical trok mede daarom de stekker uit het softwareproject en de onafhankelijke UBports-community nam het over. De community richt zich met name op de stabiliteit van de software en brengt geregeld updates uit met nieuwe functies, stabiliteitsverbeteringen en uitgebreidere vertalingen. Je kunt zelf ook bijdragen door vertalingen in te dienen of – als je technisch genoeg bent – te helpen met de distributie-ontwikkeling voor nieuwe toestellen. In dat opzicht vlot Ubuntu Touch niet zo hard meer. De lijst met ondersteunde toestellen staat op devices.ubuntu-touch.io en bevat vooral oudere modellen van OnePlus, Sony, Xiaomi en LG. De community zet vooral in op Nexus-toestellen (die inmiddels ook verouderd zijn) en de nieuwe VollaPhone. Deze smartphone is ontstaan uit een crowdfundingscampagne via Indiegogo en kost 360 euro. Je kunt het toestel nu kopen, indien gewenst met Ubuntu Touch vooraf geïnstalleerd.

Smartphone als pc

Ubuntu Touch wil zich onderscheiden met de Convergence-functie. Hierbij sluit je je smartphone of tablet aan op een monitor, toetsenbord en muis en kun je computeren alsof je een laptop of desktop gebruikt. De distributie bevat een serie vooraf geïnstalleerde apps, waaronder een agenda, bestandsbrowser, commandoregel-applicaties en apps voor mail, navigatie en bellen. Er is ook een eigen appwinkel geïnstalleerd. Uit deze Open Store installeer je officiële, maar vooral onofficiële, (web)apps voor populaire diensten als Reddit, Telegram, Twitter en Gmail. Met een app als uAdBlock blokkeer je reclames in de hele distributie. Klik hier om meer te weten te komen over het installeren van Ubuntu Touch

Postmarket OS

Postmarket OS zet zichzelf vooral in de markt als een Linux-distributie die wil dat je je toestel tien jaar kunt gebruiken. Voor smartphones is dat ongekend lang, want Android-toestellen krijgen een paar jaar updates en Apple stopt er na vier tot vijf jaar mee. De ontwikkelaars van Postmarket OS werken niet alleen aan stabiele software en langdurige updates, maar focussen de distributie ook op privacy en beveiliging. Postmarket OS is gebaseerd op het lichtgewicht Alpine Linux en geeft technisch onderlegde gebruikers de vrijheid om bepaalde firmware niet mee te installeren. Zo kun je bijvoorbeeld een distributie samenstellen met wifi-toegang, maar zonder ondersteuning voor bluetooth en mobiel internet. De algemene distributie is functioneler, maar werkt nog niet zo goed als je misschien wilt. Het ontwikkelaarsteam waarschuwt dat de bel-functie op de meeste toestellen nog niet werkt, om maar een voorbeeld te noemen. Apps gebruiken is ook een aandachtspunt. De ontwikkelaars adviseren native Linux-apps te gebruiken, maar je kunt ook Anbox gebruiken om Android-apps in een sandbox te draaien – naast Linux-apps. Anbox kent wel een aantal bugs.

Compatible smartphones

Ben je benieuwd op welke smartphone Postmarket OS goed werkt? Via deze link vind je een lijst met alle ondersteunde toestellen, onder meer van OnePlus, Samsung, Sony en Xiaomi. Wil je de distributie niet installeren op een bestaand toestel, of heb je geen ondersteund model? Dan kun je een nieuwe kopen. De ontwikkelaars van Postmarket OS raden geïnteresseerden een verbeterde versie van de PinePhone aan. Deze PinePhone CE (Community Edition) gebruikt een iets andere behuizing, heeft meer werk- en opslaggeheugen en komt met een usb-c-dock. Zo kun je de telefoon via één kabel aansluiten op een monitor om de Convergence-modus te activeren. Via deze modus kun je de smartphone als computer gebruiken. Deze functie vind je ook in Ubuntu Touch. De PinePhone CE kost 199 dollar.

Ubuntu Touch heeft een functie waarmee je je telefoon als computer kunt gebruiken

Sailfish OS

Sailfish OS is een Linux-distributie die ontstaan is uit onvrede over het staken van Nokia’s MeeGo-software. Oud-Nokia-medewerkers zijn ermee doorgegaan onder de naam Sailfish OS en hebben er het bedrijf Jolla bij opgericht. Jolla is geen communityproject zoals Ubuntu Touch of Postmarket OS, maar een commercieel bedrijf dat Sailfish OS verkoopt aan bedrijven en overheidsinstanties. Jolla positioneert zichzelf als het enige Europese besturingssysteem en is daarmee een alternatief voor de datahongerige techreuzen uit de Verenigde Staten en Azië. Jolla’s Sailfish OS-software kan indien gewenst op gebruiksvriendelijke wijze Android-apps draaien, wat de distributie aantrekkelijker maakt voor regulier gebruik. De Google Play Store kan niet gebruikt worden, omdat die achtergrondsoftware van Google vereist. Jolla raadt de appwinkels F-Droid, Amazon Appstore en Aptoide aan, net als apk-downloadsite apkpure.com. De apps draaien in een Android-simulatie via de app Android App Support.

Sailfish X

Geïnteresseerde consumenten kunnen Sailfish uitproberen als Sailfish X, maar alleen op een handvol ondersteunde smartphones van Sony en Gemini. De gratis proefversie mist mogelijkheden zoals het draaien van Android-apps en ondersteuning voor Microsoft Exchange. De betaalde, volledige Sailfish X-versie kost 50 euro voor Sony-telefoons. Je bent dan verzekerd van updates en klantenservice zolang Jolla het toestel ondersteunt. De fabrikant geeft geen details over de ondersteuningsperiode. Sailfish X is een opensource-project dat ondersteuning krijgt van Sony’s Open Devices-tak. Zowel Sailfish X als Sailfish OS is inmiddels aanbeland bij versie 3 en is completer en stabieler dan de meeste Linux-distributies. Niet alleen is de software geschikt voor diverse (Android-)appwinkels, er zijn ook eigen apps geïnstalleerd om te bellen, sms’en, internetten en meer. De apps zijn ontwikkeld met privacy en beveiliging in het achterhoofd, aldus Jolla. Dat is een groot pluspunt voor geïnteresseerden, met als keerzijde dat de software alleen werkt op een handvol smartphones. Jaren geleden verkocht Jolla zelf ook een paar smartphones en tablets, maar die zijn inmiddels dusdanig gedateerd dat ze niet meer verkrijgbaar zijn. Je kunt Sailfish OS overigens wel gebruiken op de PinePhone.

 Jolla verkoopt zijn Sailfish-software zowel aan consumenten als bedrijven

PureOS

PureOS is een Linux-distributie die zwaar inzet op je online privacy. De software richt zich op technisch onderlegde gebruikers die anoniem willen blijven, maar wel een zo stabiel mogelijk besturingssysteem nodig hebben. Denk aan activisten in landen met een niet-democratische regering, onderzoeksjournalisten en allerlei soorten hackers. PureOS wordt ontwikkeld door betaalde en onbetaalde vrijwilligers en wordt geïnstalleerd op smartphones en laptops van het commerciële bedrijf Purism. Purism laat je onder andere de broncode van PureOS doorspitten en aanpassen voor eigen gebruik. Het besturingssysteem is geschikt voor een complete audit. Dit betekent dat onafhankelijke beveiligingsexperts de claims van Purism kunnen verifiëren. De distributie bevat een scala eigen apps voor basistaken als bellen, mailen, internetten en sms’en. Sinds 2019 kan PureOS dezelfde apps draaien op smartphones en laptops. De apps zijn gemaakt voor Gnome en schalen daarom (meestal automatisch) mee, aldus Purism. Op de website van PureOS (www.pureos.net) vind je naast de actuele broncode ook een bug tracker, een uitgebreide wiki met vragen en antwoorden en installatie-instructies. PureOS is volgens velen eenvoudiger te installeren en gebruiken dan andere Linux-distributies. Je kunt PureOS zelf installeren, maar ook een Purism-toestel met de software vooraf geïnstalleerd aanschaffen. Purism neemt pre-orders aan voor zijn eerste smartphone, de Librem 5. Je kunt eventueel ook kijken naar één van de laptops of mini-pc’s met PureOS. Deze apparaten zijn relatief eenvoudig te repareren en je kunt zelf een aantal onderdelen kiezen.

Conclusie

Zoals je in dit artikel hebt kunnen lezen, zijn er genoeg bekende en minder bekende Linux-distributies die je op je Android-smartphone kunt installeren. Met zo’n distributie kun je meer zaken aanpassen en word je minder bespied door softwaremakers als Google. Houd er wel rekening mee dat de meeste distributies niet geoptimaliseerd zijn voor dagelijks gebruik en dat ze soms alleen werken op geselecteerde toestellen. Zolang daar geen verandering in komt, blijft Linux op de smartphone bedoeld voor hobbyisten en niet voor het grote publiek.