Chromium OS: Chrome OS uitproberen zonder een Chromebook te kopen!

Het is intussen al bijna 5 jaar geleden dat Google Chrome OS en de bijbehorende Chromebooks officieel gelanceerd heeft. Ben je benieuwd of zo’n Chromebook echt zo handig is als Google ons wilt doen geloven? Dan moet je zeker Chromium OS uitproberen, de open source tegenhanger van Chrome OS. In dit artikel leggen we uit hoe je dat doet en welke valkuilen je daarbij kan tegenkomen.

Chrome OS

Even een korte samenvatting voor wie niet zo vertrouwd is met Chromebooks en Chrome OS. Chrome OS is gericht op mensen die het merendeel van hun tijd achter de computer in hun browser spenderen. Tegenwoordig gebruiken steeds meer mensen cloud apps in plaats van lokale applicaties: MS Office of OpenOffice is vervangen door Google Docs, Outlook door GMail (of andere webmail clients), een notitie-applicatie door Evernote, een muziekspeler door Spotify, lokale opslagruimte door Dropbox, enzovoorts. Voor dergelijke gebruikspatronen is een normaal besturingssysteem zoals Ubuntu of Windows in feite nodeloos complex, traag en onveilig. Chrome OS gooit het over een volledig andere boeg: Google’s Chrome-browser is immers de enige native applicatie. Na het booten, kom je dus meteen terecht in de browser. Voor alle andere toepassingen gebruik je webapplicaties of cloud services. Via de Chrome Web Store kan je weliswaar heel wat extra “apps” installeren, maar die draaien allemaal in Chrome. En veel applicaties zijn niet meer dan een snelkoppeling naar een webapplicatie. Tegenwoordig biedt Chrome OS wel iets meer native applicaties dan enkel de browser, maar de focus blijft nog steeds de browser.

Security

Op het eerste gezicht is Chrome OS dus erg beperkt in vergelijking met andere besturingssystemen. Toch heeft Chrome OS verschillende troeven: zo gaat het opstarten bliksemsnel en ben je na het inloggen meteen aan het browsen. Inloggen doe je met je Google-account, waardoor je nadien geen wachtwoord meer hoeft in te geven om je mail te openen (in GMail) of je documenten te bewerken (in Google Docs). Ook qua beveiliging heeft Chrome OS een streepje voor. Chrome OS is een erg minimale Linux-omgeving en bevat per definitie dus al minder beveiligingslekken dan een standaard Linux-installatie. Updates (zowel voor Chrome als voor het onderliggende OS) worden bovendien volledig automatisch gedownload en geïnstalleerd. Daarna moet je wel nog herstarten om de update door te voeren. Chrome OS bevat drie partities: één voor gebruikersdata (die trouwens geëncrypteerd is!) en twee voor het besturingssysteem. Bij het booten wordt één van de twee systeempartities read-only gemount en gebruikt als root-filesysteem, terwijl de data-partitie read-write wordt gemount. Op die manier zijn ongewenste wijzigingen aan het systeem uitgesloten.

Updates worden op de niet-actieve systeempartitie geïnstalleerd en bij de volgende boot probeert het systeem van die partitie te starten. Lukt dat niet (in het geval van een mislukte upgrade), dan wordt automatisch de vorige partitie weer geboot. Een bijkomende beveiliging tegen mogelijke malware is de zogenaamde “verified boot”. Kort gezegd, houdt dit in dat bij elke boot een aantal controles worden uitgevoerd om mogelijke malware te detecteren. Daarvoor is de bootcode in twee stukken verdeeld. Het eerste gedeelte bevindt zich in read-only firmware en kan dus onmogelijk aangepast kan worden, terwijl het tweede gedeelte wél aangepast kan worden (bijvoorbeeld door een update). Het eerste gedeelte van de bootcode is verantwoordelijk om de rest van de code te controleren alvorens ze uit te voeren. Enkel code die door Google zelf is uitgebracht, zal door die controle geraken.

Chromium OS

Net zoals Google’s eigen Chrome-browser gebaseerd is op het open source Chromium, is Google’s Chrome OS gebaseerd op het open source Chromium OS. Chrome OS kan je niet downloaden, maar is enkel voor-geïnstalleerd te verkrijgen op bijvoorbeeld Chromebooks. Chromium OS is daarentegen wél vrijelijk te downloaden. Maar er zijn meer verschillen tussen de twee. Zo mist Chromium OS de automatische updates én verified boot-functionaliteit. Vooral dat laatste is begrijpelijk: verified boot steunt op bepaalde firmware-wijzigingen en die kan je niet zomaar op je eigen hardware uitvoeren. Ook bevat Chrome OS meer browser plug-ins dan Chromium OS, zoals bijvoorbeeld Adobe Flash of ondersteuning voor HTML5 Encrypted Media Extensions (DRM). Maar laat dat je niet tegenhouden om Chromium OS te installeren. Het is immers de ideale manier om Chrome OS te leren kennen zonder meteen een Chromebook te moeten kopen. Ben je na afloop tevreden met Chromium OS, weet dan dat Chrome OS nóg veiliger en gebruiksvriendelijker is!

Verschillende versies

Op de officiële website van Chromium OS zal je tevergeefs naar downloadlinks zoeken. Chromium OS is immers niet bedoeld voor thuisgebruikers, maar voor ontwikkelaars die mee willen helpen aan het project. Gelukkig is alles goed gedocumenteerd, zodat je met enige basiskennis van de commandline tóch nog aan de slag kan. De officiële methode om een Chromium OS image te verkrijgen, is door alle sources te downloaden en zelf een image te compileren. Het voordeel daarvan is dat je een geoptimaliseerd image kan maken voor de hardware waarop je Chromium OS wilt installeren. De precieze instructies vind je op http://bit.ly/1OJbP3E. Na het installeren van enkele dependencies (zoals git, subversion en depot_tools) en het aanpassen van de sudo-configuratie kan je de broncode downloaden en compileren. Houd er wel rekening mee dat dit een behoorlijk tijdrovende klus is!

Heb je weinig ervaring met de commandline of wil je meteen aan de slag, dan raden we je aan om een prebuilt image te downloaden. Die vind je niet bij Google zelf, maar de community stelt verschillende images beschikbaar. De eerste populaire Chromium OS images werden uitgebracht onder de naam “Hexxeh”, maar die worden sinds 2013 niet meer geüpdatet. Intussen kan je terecht op de website van “Arnoldthebat” (http://bit.ly/1INULgw) voor de meest recente Chromium OS images. Je vindt er images voor drie architecturen (32-bits x86, 64-bits x86 en 32-bits ARM) in drie smaken: daily en weekly (respectievelijk dagelijks en wekelijks up-to-date gebracht) en de zogenaamde Special-images. Die zijn enkel beschikbaar voor x86-machines en bevatten onder andere extra drivers. De Special images zijn dus het meest geschikt om op eigen hardware te installeren. Op het moment van schrijven was het laatste image versie 48, uitgebracht op 31 oktober 2015. Dit versienummer komt overigens overeen met de versie van Chromium die meegeleverd is.

Booten van usb-stick

Nadat je het juiste image gedownload en uitgepakt hebt, schrijf je dit weg naar een usb-stick van minimaal 8GB. Dat kan via de terminal met het dd-commando of met één van de vele grafische tools, zoals USB Image Writer. Gebruik je dd, let dan erg goed op dat je het juiste device selecteert. Je zal niet de eerste zijn die per ongeluk zijn bootschijf overschrijft in plaats van zijn usb-stick!

Met behulp van het lsblk-commando kan je gelukkig snel de device name van je usb-stick achterhalen. Run dit commando gewoon vóór en nà je de stick insteekt en er is geen vergissing mogelijk. In afbeelding 1 staan alle benodigde commando’s om een bootable stick aan te maken. Is je stick klaar? Controleer dan nog even in het BIOS van je Chromebook in spe of booten via USB is ingeschakeld en -indien van toepassing- of de bootvolgorde van USB-schijven klopt. Boot nu vanaf de stick om de initiële configuratie van Chromium OS te starten (zie afbeelding 2). Kies vervolgens de gewenste taal en toetsenbord lay-out en de netwerkkaart die gebruikt moet worden (draadloos of bekabeld, indien aanwezig). Daarna kan je inloggen met je Google-account of klik je op de knop “Gebruiken als gast” linksonder. In dat geval kan je meteen starten met browsen.

Afbeelding 1

Afbeelding 2

 Inloggen

Voor een optimale ervaring log je het beste in met je Google-account. Zo krijg je meteen toegang tot de browse-geschiedenis van je computer, smartphone en/of tablet. De gebruikersinterface van Chromium OS is zoals verwacht behoorlijk kaal: – linksonder een startknop in de vorm van een vergrootglas; – rechtsonder een statusbalk met een klok en informatie over de actieve netwerkverbinding, batterijstatus, geselecteerde toetsenbord lay-out en ingelogde gebruiker; – in het midden onderaan een taakbalk om eventueel tussen verschillende vensters te wisselen.

Via de startknop start je verschillende “apps”, wat in feite gewoon bladwijzers naar bepaalde webapps zijn. Standaard worden die trouwens allemaal in een nieuwe tab binnen hetzelfde Chromium-venster geopend. Wil je het gedrag van normale desktop-applicaties nabootsen, klik dan rechts op een app-icoontje en vink de optie “Openen als venster aan”. De app krijgt dan een apart venster én bijbehorend icoontje in de taakbalk. Zo wissel je eenvoudiger tussen de verschillende apps. Ook de sneltoets Alt-Tab werkt zoals verwacht. Voor veelgebruikte apps voeg je een snelkoppeling toe aan de taakbalk. Daarvoor klik je rechts op het app-icoontje en kies je de optie “Vastzetten op plank”. Ja, de taakbalk heet dus wel degelijk “plank” in Chromium OS!

 Instellingen

Verwacht niet al te veel van de systeeminstellingen, die je vindt via de statusbalk rechtsonder. Zo kan je onder andere het geluidsvolume regelen, Bluetooth inschakelen en apparaten koppelen, beeldscherm- en toetsenbordinstellingen wijzigen of de tijdzone aanpassen. Ook printers worden ondersteund, tenminste via Google Cloudprinter. Voor de meeste moderne netwerkprinters is dat geen probleem. Oudere printers kan je steeds delen via een andere computer in je netwerk waarop Google Chrome geïnstalleerd is. Het instellingenvenster dat je hier opent, is trouwens hetzelfde als dat van de Chromium-webbrowser. Dat is niet zo gek, aangezien de browser een erg centrale plaats inneemt in het OS.

 We willen ook nog even de aandacht vestigen op de ingebouwde bestandsbeheerder. In tegenstelling tot eerdere versies van Chrome OS, kan die heel wat meer opslagmedia benaderen. De nadruk blijft uiteraard liggen op Google Drive, maar ook lokale schijven (zoals een usb-stick) kan je gewoon doorbladeren. Via de knop “Nieuwe services toevoegen” voeg je ondersteuning toe voor andere cloud storage providers (zoals DropBox) of protocols (zoals WebDAV of SFTP). Houd wel in het achterhoofd dat niet alle apps lokale bestanden kunnen openen. Zo kan je afbeeldingen of PDF-bestanden wél lokaal bekijken, maar Word- of Excel-bestanden moet je kopiëren naar je Google Drive voordat je ze kan openen. Google Docs kan immers niet aan jouw lokale opslagmedia. Dat is op zich wel logisch, maar doordat je in Chromium OS het gevoel hebt dat alle apps lokaal draaien, is het af en toe wel verwarrend. Ben je al een fervent gebruiker van Google Drive in plaats van lokale opslagmedia, dan heb je daar uiteraard geen last van.

 Hardware-compatibiliteit

Chromium OS wordt in hoofdzaak ontwikkeld voor een handvol types hardware, namelijk de Chromebook, Chromebox en Chromebit. Het bevat dus een pak minder drivers dan je van Linux-distributies gewend bent. Om die reden biedt Arnoldthebat de zogenaamde Special images aan, met extra drivers. Maar ook die images bieden geen garantie op succes. Tijdens onze test slaagden we er niet in om Chromium OS te booten op een vrij recente desktop met een AMD A88X-chipset. Op een 4-jaar oude Intel-gebaseerde laptop lukte het dan weer wel. Ondervind je ook problemen om het image te booten op jouw hardware? Download dan het (x86_64) image van bit.ly/22MvWZd en gebruik volgende commando’s om dit in de QEMU-emulator te starten op jouw Linux-machine:

$ tar xJf chromiumos_base_image.tar.xz 

$ qemu-system-x86_64 -enable-kvm -m 1024 -hda chromiumos_base_image.bin -usb -usbdevice tablet -show-cursor

Het QEMU-image is wel minder responsief dan een image geboot vanaf usb en ook de grafische interface heeft soms last van nare effecten. Op bit.ly/1O6vkG5 lees je de volledige procedure om de allerlaatste versie van het image te downloaden. Ook de 32-bits en ARM-images vind je terug via die url.

Installeren

Praktisch is ook dat het image op de usb-stick persistent is, in tegenstelling tot een klassieke live-cd. Jouw apps, instellingen en documenten blijven met andere woorden netjes bewaard, zelfs na een reboot. Wil je Chromium OS wat langer testen en gebruik je je laptop voor niets anders? Dan is het wellicht handiger om Chromium OS op de interne harde schijf te installeren. Zo heb je geen stick meer nodig om te booten. Hoewel Chromium OS geen grafische installer bevat, is de procedure erg eenvoudig. Houd wel in het achterhoofd dat de installer de volledige harde schijf overschrijft. Een dual-bootinstallatie, met bijvoorbeeld Linux of Windows als tweede OS, is dus niet mogelijk. Zodra je je laptop vanaf de usb-stick geboot hebt, druk je op Ctrl-Alt-F2 om een tekstconsole te openen. Daar log je in met gebruikersnaam “chronos” en wachtwoord “password”. Vervolgens vraag je de lijst van beschikbare schijven op met het commando:

$ cat /proc/partitions

 In de laatste kolom staan de device names van alle schijven (zoals sda of sdb) en partities (zoals sda1, sda2, enzovoorts). In de voorlaatste kolom zie je steeds de grootte ervan in bytes. Let op dat de usb-stick waarvan je geboot bent óók in deze lijst staat. Zo zou de stick bijvoorbeeld sda kunnen zijn en de interne harde schijf sdb, maar omgekeerd kan ook. Kijk goed naar de groottes om de correcte device name te achterhalen. Met die informatie start je nu de installer:

$ /usr/sbin/chromeos-install –dst /dev/sda

De installer zelf stelt verder geen vragen, al moet je mogelijk nog extra opties meegeven. Zo kregen we tijdens onze test steevast de foutmelding “Source does not look like a removable device”. De optie “–skip_src_removable” liet ons alsnog de installer starten. Gebruik “/usr/sbin/chromeos-install –help” voor een overzicht van alle beschikbare opties. Een vijftal minuten later is de installatie voltooid en mag je je computer herstarten (zie afbeelding 4). Overigens zijn automatische updates niet beschikbaar in de images van Arnoldthebat. Wil je na verloop van tijd Chromium OS up-to-date brengen, lees dan de procedure op bit.ly/1ZcjJxo eens na.

Afbeelding 4

Testen maar

Of Chrome OS iets voor is, weet je pas als je het zelf getest hebt. Met de instructies in dit artikel weet je waar je Chromium OS images vindt, hoe je ze start vanaf een usb-stick of in QEMU en hoe je ze installeert op een oude laptop. En denk eraan: niet alle features van Chrome OS zijn beschikbaar in Chromium OS. Een echte Chromebook is dus nog altijd beter! Gelukkig is een Chromebook niet erg duur: voor € 300,- à € 350,- heb je de keuze uit verschillende modellen met schermgroottes tussen 11 en 15 inch.