Waar we van Red Hat en SUSE redelijk weten wat de plannen zijn en waar het geld mee verdiend wordt, is dat bij Canonical helemaal niet zo duidelijk. Canonical – maker van Ubuntu – is een beetje een vaag en geheimzinnig, maar daardoor tevens intrigerend, bedrijf. 

De omzet van Red Hat is niet geheim. Als beursgenoteerd bedrijf spreken de jaarcijfers voor zich: 8.800 medewerkers en een omzet van 2 miljard. SUSE is overgenomen door Novell, Novell door Attachmate en Attachmate weer door Micro Focus. Micro Focus is eveneens een groot beursgenoteerd bedrijf met ruim 4.000 medewerkers. Micro Focus stopt met de merknamen Novell en Attachmate (en ook met NetIQ en Borland) en gaat verder met slechts twee ‘merken’: Micro Focus en SUSE. SUSE vormt met 220 miljoen omzet over het laatste boekjaar ongeveer een zesde van de totale omzet van het bedrijf. Bij de SUSE-divisie werken ongeveer 750 medewerkers. Behalve omzet, winst, toekomstplannen en risico’s zijn zelfs de salarissen van de CxO van Red Hat en Micro Focus inzichtelijk. 

En Canonical dan?

De oprichter van Canonical is Mark Shuttleworth. Hij studeerde Finance & Information Technology bij de University of Cape Town en heeft in 1995 het securitybedrijf Thawte opgericht tijdens zijn studie. Hij verkocht het bedrijf in 1999 voor ruim 500 miljoen aan VeriSign. En wat doe je dan met je geld? Investeren en doneren! Markt richtte het jaar daarna investeringsmaatschappij HBD Venture Capital op en startte met de Shuttleworth Foundation. 

Inmiddels woont hij in Londen en is hij begonnen met de voorbereidingen voor de ‘First African in Space’-missie. Na een jaar training in Star City (Rusland) en Kazachstan vloog Mark in april 2002 op eigen kosten (als ruimtetoerist) voor $20 miljoen dollar mee als lid van de Soyuz missie TM34 naar het ISS. Hij is daar ruim een week geweest. Misschien is dat ook de reden dat de spellingscontrole in Google Documenten ‘Shuttleworth’ wil veranderen in ‘SpaceShuttle’? 

In 2004 richtte Mark Canonical, Ltd op om open source-projecten te steunen en startte hij met Ubuntu. Canonical heeft innovatieve ideeën en Mark Shuttleworth is een bekende naam. Het is een persoon met een visie, die misschien wel past in het rijtje Bill Gates, Larry Ellison en Steve Jobs (mijn persoonlijke idool). Met één klein verschil: Canonical is een (relatief) klein bedrijf met slechts 700 medewerkers. 

Nog geen winst

Canonical is een niet-beursgenoteerd bedrijf en daardoor is er weinig bekend. Waarmee wordt precies geld verdiend? In de begintijd stak Mark zelf 10 miljoen dollar per jaar in Ubuntu. Daarmee kan je ook iedere twee jaar naar het IIS als je zou willen. De winst kan toch echt niet alleen maar komen uit de webshop met koffiemokken, pennen en T-shirts die Ubuntu al bijna tien jaar heeft? Je kunt ook al tien jaar donaties doen. Maar als je bij andere open source projecten kijkt die hier wel open over zijn, gaat het vaak om donaties van lage bedragen. Het geld moet daardoor eerder komen uit professional services en support, certificering van hard- en software op Ubuntu, opleidingen en van partners. 

Er is één jaarverslag op internet te vinden (uit maart 2013). Dat gaat alleen maar over Canonical in Engeland, maar het geeft wel een eerste indruk. Duidelijk is dat Canonical geen winst maakt. De inkomsten komen uit het helpen van OEM’s (fabrikanten die Ubuntu meeleveren zoals Dell, Asus, HP, en Lenovo), consultancy en cloud diensten aan grote bedrijven en een klein deel uit online diensten voor eindgebruikers. In 2014 maakte Canonical nog steeds verlies en het verhaal gaat dat Shuttleworth er zelf nog altijd flink financieel in zit. Om precies te zijn: er is sprake van een rentevrije lening van Shuttleworth’s moederbedrijf Futuristic Limited aan Canonical van meer dan 100 miljoen (dollar of pond, het blijft veel). Met andere woorden: zonder Shuttleworth zou er waarschijnlijk geen Canonical meer zijn.

Dubieus

Canonical treedt zo nu en dan minder positief naar buiten. Elk bedrijf probeert natuurlijk geld te verdienen. Canonical heeft een tijd geleden deals gemaakt met Amazon en anderen om reclame – om het maar even te veralgemenen – te tonen in Ubuntu en ook in de nieuwste Ubuntu 16.04-release vinden we een Amazon koppeling. De Ubuntu One Music Store is hier ook een voorbeeld van en zelfs de nieuwe BQ M10 tablet is voorzien van bloatware (zie het artikel elders in dit nummer over de BQ M10). Ook speelde Canonical in Ubuntu informatie door naar de reclamemakers. Is dit dubieus? Ja, maar Apple, Google en Microsoft doen niet anders! Het vervelende voor Canonical is dat het nog sneller dan Microsoft in het spotlicht staat, omdat het hier gaat om de open source-gedachte. Hierbij staat privacy heel hoog in het vaandel. Als je werkzaam bent in open source moet je vooral niet bezig zijn met reclame en tracking in je producten, dat kost je simpelweg klanten.

Ook slecht gevallen is de stap naar Unity, hoewel dit is te motiveren vanuit converged (zie verderop). Keuzes forceren kost nou eenmaal gebruikers. Unity is misschien wel de meest besproken (technische) keuze voor Ubuntu die veel gebruikers gekost heeft en Ubuntu flavours en andere distro’s in de schijnwerpers heeft gezet. Maar ook de discussies over intellectueel eigendom en (financiële) ondersteuning aan Ubuntu-flavours hebben de pers gehaald. Open source-licenties komen ook zo nu en dan negatief ter sprake, zoals de opmerkingen van Richard Stallman over de toevoeging van ZFS aan Ubuntu 16.04 dat in tegenspraak is met de GNU GPL-licentie.

Converged als visie

De visie van Canonical wat betreft de desktop is duidelijk: de desktop is de smartphone of de smartphone is de desktop of de laptop is de tablet… Een automatisch aanpasbaar platform van Ubuntu met Unity moet ervoor zorgen dat je een smartphone op een beeldscherm en toetsenbord aansluit, waarna je een desktop creëert die ook met de performance van een desktop draait. Datzelfde moet kunnen met een tablet: door hem aan te sluiten op een toetsenbord wordt het een laptop, een groot scherm eraan en je hebt een desktop. 

Dit betekent het einde van de desktop as we know it, want het mobiele device is het enige device dat je nodig hebt (naast wat randapparatuur). Je werkt dan altijd met één image: één instance van je workspace. Eerdere plannen om een krachtige Ubuntu Edge smartphone te maken die dit moet kunnen, waarbij met zeer succesvolle crowdfunding 12 miljoen opgehaald was, heeft het benodigde bedrag van 32 miljoen niet gehaald. Pas begin 2015 is de eerste Ubuntu-gebaseerde smartphone uitgebracht. Dit was de BQ Aquarius E4.5 en in april 2016 kwam de eerste Ubuntu-gebaseerde tablet, de BQ Aquarius M10 Ubuntu Edition (de eerste ervaringen in de praktijk lees je verderop in dit nummer). Beide devices zijn nu niet echt een voorbeeld van een ‘converged’ device. Canonical moet hier nog een flinke stap maken. 

Eén set broncode

Wat dit converged wel al heeft opgeleverd, is de mogelijkheid om vanuit één code base elk device te bedienen, desktop en mobile, met een enkele SDK. Voor Canonical zijn ontwikkelaars op dit moment veel belangrijker dan gebruikers of klanten. Converged devices is slechts één stap, belangrijker zijn converged applicaties. Je besturingssysteem mag dan wel netjes schalen afhankelijk van je schermgrootte en randapparatuur, maar al je apps moeten ook kunnen omschakelen van touch en kleiner scherm naar muis en toetsenbord met groot scherm. Een open source-product als bijvoorbeeld LibreOffice weet hier helemaal nog geen raad mee. Met dit probleem worstelen trouwens meer aanbieders, waaronder Microsoft.

Snappy

Een erg interessante ontwikkeling is snappy. Ook snappy is een resultaat van het mobiele uitstapje van Canonical. Het idee is bedacht voor smartphones, immers, op die devices moeten apps met een push of pull vanuit een appstore geïnstalleerd worden zonder de smartphone verder te vervuilen. Ook het verwijderen van apps zonder troep achter te laten is hierbij relevant. Snappy blijkt nu veel belangrijker te worden voor inzet in de cloud en voor Internet of Things-devices (die eigenlijk ook een onderdeel vormen van de cloud, het backoffice van elke IoT-oplossing is immers een cloud-raamwerk). 

Snappy is de nieuwe manier om apps te installeren, te updaten en te verwijderen. Elke app wordt ingepakt als zip-bestand, inclusief alle dependencies en kan als losstaand object gedistribueerd worden naar Ubuntu en daar geïsoleerd draaien. Degenen van ons die met Windows te maken hebben, zullen de analogie met applicatievirtualisatie meteen herkennen (zoals VMware ThinApp). Applicatievirtualisatie onder Windows lost de typische dll-hell op en snappy beëindigt de dependencies-hell – als je daarvan mag spreken – op Linux. Net als onder Windows met applicatievirtualisatie, zijn ook snap-packages groter dan traditionele installaties als gevolg van de bundeling met alle dependencies. Snap-packages kunnen wel met deltabestanden worden bijgewerkt, dus je hoeft niet steeds het hele snappackage te installeren voor een nieuwe release. 

Snap packages worden ondersteund door Ubuntu 16.04, dus met de bij dit magazine meegeleverde dvd kun je meteen zelf aan de slag met het ‘snap’ commando. Snap is nu als extra tool toegevoegd, naast apt-get, en er zijn nog niet veel snap-packages beschikbaar. We moeten ons echter niet verbazen als snappy de norm wordt en apt-get vervangt en wellicht zijn weg vindt naar andere distro’s. Er is nog geen grafische versie van snap, maar die komt er gegarandeerd aan.

Snappy Core

Ubuntu Snappy Core is de Ubuntu versie die helemaal gebaseerd is op snap. Apt-get is van het systeem verdwenen en het minimalistische besturingssysteem zonder GUI wordt zelf ook onderhouden met snap-packages. Het is mogelijk delta-updates te doen, maar het is net zo handig om een update weer terug te draaien. Ubuntu wordt zo een transactie-gebaseerd micro-services besturingssysteem, met daarop bijzonder veilige geïsoleerde applicaties waarbij je zeker weet dat de versie die je draait ook exact de versie is die je download (door signature-technologie). Het is zelfs mogelijk meerdere builds van Snappy Core tegelijkertijd te installeren en met één druk op de knop van de ene naar de andere om te schakelen. Dit maakt Ubuntu Core uitermate geschikt voor cloud-omgevingen en misschien nog wel meer voor IoT-devices. Volgens Canonical loopt het bedrijf vooraan in de IoT-wereld en draaien bijvoorbeeld de zelfrijdende auto’s van Google, Tesla en Audi, maar ook veel drones en robots op Ubuntu: “In the Internet of Things, Ubuntu is the Android.” Snappy Core heeft de potentie dit nog eens flink te versterken.

Goede host voor docker

Ubuntu Core wordt als host in de markt gezet voor Docker en concurreert dus eigenlijk met Core OS. Ubuntu Core heeft echter als groot voordeel dat het Ubuntu is en dat het al veel wordt gebruikt in de cloud. Je draait Docker bovenop Ubuntu Core en beheert Ubuntu Core veilig en snel met snap-packages. Docker is iets anders dan snappy. Bij Docker kun je een complete applicatiestack (bijvoorbeeld LAMP) als docker image uitrollen en gebruiken. Docker is hierdoor vooral cloud-infrastructuur voor ontwikkelaars. Bij snappy gaat het eerder om individuele applicaties en dit past meer bij IoT, devices, desktops, servers en beheer in de cloud. Hoe cool is het om Ubuntu Snappy Core te draaien in de cloud, om daarop meerdere Docker-images te starten, die elk een eigen Ubuntu Snappy Core draaien, met daarop applicaties als snap packages. 

LXC

Ubuntu 16.04 is ook voorzien van LXC containertechnologie. LXC draait systeemcontainers, dat zijn bijna complete Linux-images die bijvoorbeeld ook een eigen IP-adres hebben. In tegenstelling tot Docker containers, dat zijn eerder applicatiecontainers. Je kunt onder Ubuntu docker containers draaien op (of in) een LXC-container. Je gebruikers kunnen dan bijvoorbeeld via het netwerk inloggen op de LXC-container en daar docker-containers managen. 

Geld uit de cloud

Volgens een interview in Wired verdient Canonical geld doordat hosters Ubuntu als gastbesturingssysteem virtueel aanbieden aan klanten. Elke keer als een gebruiker een Ubuntu-vm afneemt, komt er geld in het laatje van Canonical. Maar belangrijker lijkt het gebruik van Ubuntu als host-besturingssysteem in de cloud, veelal gecombineerd met OpenStack, gebruikt door AT&T, Deutsche Telekom, Ericsson, Rackspace en anderen. Ubuntu is volgens Mark ook het meest gebruikte besturingssysteem op Windows Azure en op Amazon AWS. Het bijzonder populaire OpenStack is weliswaar niet ontwikkeld door Canonical, het is wel ontwikkeld óp Ubuntu. Canonical timmert hard aan de weg, of eigenlijk aan de cloud, denk aan Juju, Autopliot, MAAS en de BootStack-diensten. Volgens Shuttleworth bevinden de IoT- en device-afdelingen bij Canonical zich in “investment mode”, ze kosten geld, maar er wordt ook geld verdiend aan de cloud.

Toekomst

Canical is met een 700 medewerkers geen klein bedrijf. Maar in vergelijking met de concurrenten is het natuurlijk wel maar een kleintje. Wordt het Canonical niet allemaal te veel met grote OS concurrenten, zoals SUSE en zeker Red Hat en enorme enterprises, zoals Google, Apple en Microsoft? Is het portfolio van IoT-device, smartphone, tablet, desktop, cloud, cloud-os niet veel te breed? Moeten er geen keuzes gemaakt worden om winst te kunnen maken? 

Canonical zou naar de beurs kunnen gaan. Geruchten hierover zijn in 2015 komen opborrelen, maar Canonical (Mark) hecht hier weinig waarde aan. Het voordeel voor ons zou zijn dat het bedrijf inzichtelijk wordt: waar gaat het geld heen, waar komt het geld binnen, wat beschouwt het bedrijf als kansen en wat als risico’s? Maar het nadeel is dat het dan een formeler bedrijf wordt en tegemoet moet komen aan de eisen van investeerders. Mark zou Canonical en alle technologie ook kunnen verkopen aan een grote concurrent. Zijn lening wordt dan afgelost, maar Ubuntu wordt dan een radertje binnen een ander groot bedrijf wat misschien totaal andere ideeën heeft. 

Tot slot

Laat Canonical alsjeblieft zoals het is, dan blijft het recalcitrante en innovatieve karakter in ieder geval behouden. Canonical past dan enerzijds prima bij de open source community en schudt deze anderzijds af en toe een lekker op. Het moet toch mogelijk zijn voor Canonical om winst te laten maken in de nabije toekomst waar IoT en cloud dominerende technologieën zijn. Wat vind jij van Canonical en Ubuntu? Laat ons vooral je mening horen!

Links:

– Canonical jaarverslag 2013 – https://www.scribd.com/doc/199373896/Canonical-Group-Limited-Annual-Accounts-2013 

– Mark’s blog – http://www.markshuttleworth.com 

– Interview met Shuttleworth, April 2016 zdnet – http://www.zdnet.com/article/dial-it-up-to-11-hope-for-the-best-canonical-founder-mark-shuttleworth-on-mobiles-for-the-1-percent/ 

– Richard Stallman over ZFS in Ubuntu – http://www.theregister.co.uk/2016/04/12/bundling_zfs_and_linux_is_impossible_says_richard_stallman/ 

– De Shuttleworth Foundation – https://shuttleworthfoundation.org