/Rant Wijn wordt beter met de jaren… Software niet

Komt er een nieuwe versie van je favoriete software uit, dan zou je blij moeten zijn. Helaas zorgen updates echter vaak voor tandengeknars.

Wijn wordt beter met de jaren, maar helaas geldt dat voor software niet. Vooral Apple kan er iets van. Eind vorig jaar slaagde het bedrijf er in om een nieuwe versie van zijn tekstverwerker Pages voor OS X uit te brengen, waarvan de belangrijkste vernieuwing erin bestond dat die allerlei functionaliteit verwijderde. Het is geen geheim dat Apple zich vooral op eenvoud richt, maar het evenwicht tussen eenvoud en kracht in hun software was daarmee toch echt wel zoek. De enige reden om die functies te verwijderen, leek wel te zijn dat Pages daardoor meer op de iOS-versie leek, die heel wat minder functies bevat. Maar is dat voor de gebruiker een goede reden? Dat lijkt me niet… Zo zijn er enkele sneltoetsen verwijderd, waardoor je als Pages-gebruiker nu als een gek moet zitten te klikken.

Stel je voor dat zoiets met fysieke tools gebeurt. Je favoriete boormachine begeeft het en je koopt een nieuwe, omdat je nog moet klussen op je zolder. En wat merk je? De opvolger van je boormachine ondersteunt opeens nog maar één snelheid en draait nog maar in één richting. Waarom? Omdat de fabrikant de werking eenvoudiger wilde maken. Uiteraard wordt het klussen daarmee heel wat lastiger. Geen enkele fabrikant haalt het in zijn hoofd zoiets te doen. Met software kan echter alles blijkbaar. Wat gebeurt er met al die schrijvers, die voor hun werk afhankelijk zijn van Pages en opeens honderd keer per dag extra moeten klikken? Met open source software kun je nog hopen dat het project geforkt wordt als de ontwikkelaars bedenkelijke beslissingen nemen, maar met propriëtaire software zoals die van Apple zit je vast.

We moeten ons echter niet op de borst kloppen, want in de open source wereld komen zulke bedenkelijke beslissingen ook regelmatig voor, zelfs in bekende projecten. Kijk maar naar de GNOME-desktopomgeving. GNOME 3 heeft enkele jaren geleden heel wat gebruikers, inclusief Linus Torvalds himself, kwaad gemaakt door voor een minimalistisch design te kiezen en heel wat functionaliteit te verwijderen waar gebruikers al jaren vertrouwd mee waren in de GNOME 2-reeks. Ook de instellingen werden belachelijk eenvoudig gemaakt. En sommige beslissingen waren gewoon zinloos. Zo moest je enkele versies lang de Alt-toets ingedrukt houden voor je in het statusmenu je computer kon uitschakelen. Deed je dat niet, dan toonde het menu enkel de Suspend-actie. Ook al is er ondertussen al heel wat verbeterd en zijn er heel wat verwijderde functies terug toegevoegd (waaronder de Shutdown-actie in het statusmenu), het kwaad is geschied.

De GNOME-ontwikkelaars hadden hun redenen daarvoor, net zoals Apple zijn redenen had om allerlei functies in Pages te verwijderen. Beiden zochten blijkbaar de Heilige Graal van usability: eenvoudig te gebruiken software. Maar daarbij vergaten ze wel de gebruiker, die toch belangrijker moet zijn dan een algemeen concept over usability. Wie dagelijks bepaalde software gebruikt, heeft die manier van werken zo in zijn brein gegrift dat je dat echt niet opeens helemaal om kan gooien omdat je je software een mooier design en meer usability wilt geven. Waarom zijn ontwikkelaars niet wat vaker pragmatisch?

Een ander voorbeeld van hoe het niet moet is awesome, een super configureerbare window manager, die ik jaren gebruikt heb. Het project richt zich op powerusers die belang hechten aan extreme configureerbaarheid, dus dan denk je dat de ontwikkelaars rekening houden met bovenstaande verzuchtingen. Helaas was er elke versie wel iets. De syntax van het configuratiebestand veranderde elke versie lichtjes. Plots werd er zelfs een heel andere taal gebruikt om het configuratiebestand in te definiëren enzovoort. Daardoor moest ik bij elke update een hele avond gaan uitzoeken wat er nu weer veranderd was en mijn eigen scripts die in awesome inhaakten (want dat is één van de voordelen van awesome) stopten met werken door de wijzigingen. Na enkele keren dat proces doorlopen te hebben, was ik het zat en heb ik awesome vaarwel gezegd. En dat terwijl ik het nog altijd de beste window manager vind en al heel wat vergelijkbare window managers zoals xmonad en spectrwm heb gedraaid en nog draai. Ontwikkelaars verliezen meer gebruikers dan ze beseffen door functionaliteit te verwijderen of aan te passen zonder over de praktische gevolgen na te denken.